پیامبر(ص) در نخستین روزهای ورود به
شهر یثرب، مسجدی ساخت که بعدها مسجدالنبی نامیده شد. پس از آن اتاق‌هایی متصل به
مسجد برای سکونت پیامبر(ص) و برخی از همسران آن حضرت ساخته شد. به مرور برخی از
صحابه برای خود اتاقی در کنار مسجد ساختند. این اتاق‌ها علاوه بر دری که به سمت
بیرون داشتند، دری هم به سمت مسجد داشتند و در وقت نماز، صاحبان آنها از این در
وارد مسجد می‌شدند و دوباره از همان در برمی‌گشتند. پیامبر(ص) به فرمان خدا مأمور
شد همه آن درها را غیر از در خانه علی بن ابی طالب(ع) ببندد.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله
فرمود: درب خانه های ابوبکر و عمر و عباس بن عبدالمطلب و دیگران را که به مسجد باز
می شد مسدود کردند و فقط درب خانه حضرت امیر علیه السلام را بازگذاشتند، عباس بن
عبدالمطلب علت این امر را از حضرتش پرسید: پیغمبر صلی الله علیه و آله چنین فرمود:
من درهای خانه های شما را نبستم و در خانه علی را بازنگذاشتم ولکن خداوند درهای
شما را مسدود کرد و در خانه علی را بازگذاشت. (کنز العمال، جلد 6، ص408)
این واقعه در اسلام به نام سدالابواب مشهور میباشد.
تاریخ دقیق واقعه سدالابواب، در
منابع حدیثی و تاریخی نیامده است. علامه مجلسی، بدون مشخص کردن سال وقوع، روز عرفه را برای آن ذکر کرده است.[ بحار الأنوار، المجلسی، ج ۹۷، ص]
محققان بر اساس ذکر بعضی از اسامی و
قراین دیگر، درباره سال وقوع این رخداد به گمانه‌زنی پرداخته‌اند که به دو گروه
تقسیم می‌شوند:
برخی با استناد به سوال حمزه از
پیامبر(ص) گفته‌اند که این واقعه در سال‌های اولیه هجری اتفاق افتاده است.[ الدرّ
المنثور فی تفسیر المأثور، ج ۶، ص ۱۲۲][ إحقاق الحق، الشوشتری، ج ۱۶،
ص ۳۴۸]
وجود نام رقیه دختر پیامبر (ص) نیز
مؤیدی بر نظر آنان است. در این گزارش آمده که عثمان بن عفان هم درِ خانه خود را به
سوی مسجد بست و در آن زمان رقیه همسر وی زنده بود.[ الصحیح من السیرة النبی الأعظم،
مرتضی العاملی، ج ۵، ص ۳۴۳[
-
در سال‌های پایانی عمر پیامبر(ص) و
پس از فتح مکه:
اعتراض عباس عموی پیامبر(ص) به بستن
در خانه‌اش (عیون أخبار الرضا(ع)، الشیخ الصدوق،
ج ۱، ص ۲۳۲)،(القاضی نعمان، ج ۲،
ص ۲۰۵)،(تسلیة المجالس، الکرکی الحائری، ج ۱،
ص ۲۷۸)(مستدرک الحاکم ج ۳
ص ۱۱۷)
حکایت از آن دارد که این ماجرا پس از فتح مکه بوده، زیرا عباس پس از فتح مکه در مدینه ساکن شده است.[ الصحیح من السیرة النبی الأعظم،
مرتضی العاملی، ج ۵، ص ۳۴۴]
ولی در بین مراجع تاریخی میتوان به
این جمعبندی رسید که این واقعه در سال دوم هجری و بعد از جنگ بدر و پس از ازدواج
حضرت علی و فاطمه زهرا (س) میباشد.
ابن شهر آشوب نقل‌های مختلف این
روایت را از راویان گوناگون ذکر کرده است. به گفته وی حدیث سد ابواب را حدود ۳۰
نفر از صحابه، مانند: زید بن ارقم، سعد بن ابی وقاص، ابوسعید خدری، ام سلمه،
ابورافع و... روایت کرده‌اند.
ابن بطریق در فصل بیستم کتاب العمده،
تحت عنوان «فی سدّ الابواب من المسجد الا باب علی»، یازده حدیث را با اسناد مختلف
در این باره ذکر کرده است.قندوزی در ینابیع المودة در باب ۱۷ تحت
عنوان «فی سد ابواب المسجد الاّ باب علی(ع)» احادیث زیادی با اسناد مختلف نقل کرده
است. ابن عساکر نیز حدود ۳۰صحفه از کتاب «ترجمه امام علی بن ابی‌طالب(ع)»
را به ذکر این احادیث اختصاص داده است.
به گفته علامه مجلسی، روایات
#سدالابواب از روایات متواتر شمرده می‌شوند. علامه امینی در الغدیر قبل از ذکر
این احادیث می‌نویسد: «پیشوایان اهل سنت با سندهای صحیح و فراوان حدیث سد الابواب
را از جمعی از صحابه که تعداد آنها به حدی است که تواتر را ثابت می‌کند نقل کرده‌اند.»
- سدالابواب و فضیلت حضرت علی
(ع)
حدیث سدالابواب، فضیلتی انحصاری
برای علی (ع) بود که بسیاری از افراد آرزوی آن را داشتند. حاکم نیشابوری پس از
نقل حدیث سد ابواب و بیان این نکته که این حدیث صحیح الاسناد است، می‌نویسد:
از عمر بن خطاب نقل شده است که گفت:
به علی سه خصلت عطا شد که دوست داشتم یکی از آنها برای من بود. به او گفتند: «این
سه خصلت چیست؟» «گفت: ۱.پیامبر فاطمه را به ازدواج او درآورد؛ ۲. او را در مسجد سکونت داد و حلال کرد برای او آنچه برای خودش حلال بود؛ ۳. پرچم را در روز خیبر به دست او داد.»
- استناد به فضیلت سدالابواب
در شورای شش نفره
امام علی(ع) در شورای شش نفره که
برای تعیین خلیفه سوم شکل گرفته بود، به ماجرای سد الابواب استناد کرد و درباره آن
از دیگران اقرار گرفت و فرمود:
آیا در میان شما کسی هست که کتاب
الهی، او را پاک دانسته باشد تا جایی که پیامبر(ص)، درهای همه مهاجران را به مسجد
بست و تنها درِ من را باز گذاشت.
در مقابل حدیث سد ابواب که در
فضیلت امام علی(ع) است، عده‌ای از اهل سنت، حدیثی را ذکر می‌کنند و قائل‌اند که
پیامبر(ص) هنگام وفاتش دستور داد همه درهایی که به طرف مسجد باز است بسته شود، مگر
در خانه ابی بکر.
ابن ابی الحدید عالم معتزلی اهل سنت
معتقد است، حدیث سد ابواب درباره ابوبکر ساخته فرقه بکریه است. وی می‌نویسد:
«بکریه پیروان ابوبکرند و همان کسانی‌اند که در مقابل احادیثی که شیعیان دربارۀ
علی روایت می‌کردند، احادیثی ساختند.
- مطالب فوق گزیده ای از جلسه چهل و یکم سخنرانی تفسیر زیارت عاشورا بود، برای دریافت مطالب کاملتر به فایل صوتی جلسه چهل و یکم مراجعه کنید.
